शिवसेना-वीबीए युती: भीमशक्ती-शिवशक्ती प्रयोगात उद्धव ठाकरे यशस्वी होऊ शकतील का?

सोमवारी 23 जानेवारी रोजी, शिवसेना UBT प्रमुख उद्धव ठाकरे आणि VBA चे प्रकाश आंबेडकर यांनी त्यांच्या युतीची घोषणा करण्यासाठी संयुक्त पत्रकार परिषद घेतली.

मुंबई: सध्या महाराष्ट्राचे राजकारण अकल्पनीय समीकरणांच्या राजकारणात बदलत आहे. मग ती शिवसेना, काँग्रेस, राष्ट्रवादीची महाविकास आघाडी असो किंवा अलीकडची शिंदे-फडणवीस यांची आघाडी असो. त्यामुळे हिंदुत्ववादी शिवसेना UBT आणि आंबेडकरवादी वंचित बहुजन आघाडी उर्फ VBA एकत्र आल्याने आश्चर्य वाटायला नको. परंतु ते निश्चितपणे अधिक लक्ष देण्यासारखे आहे, विशेषत: त्याची वेळ लक्षात घेता.

सोमवारी 23 जानेवारी रोजी, शिवसेना UBT प्रमुख उद्धव ठाकरे आणि VBA चे प्रकाश आंबेडकर यांनी त्यांच्या युतीची घोषणा करण्यासाठी संयुक्त पत्रकार परिषद घेतली. तसेच, गेल्या दीड महिन्यापासून दोघांमध्ये चर्चा सुरू होती, मात्र सोमवार, 23 जानेवारीपर्यंत काहीही ठरले नव्हते.

दोन्ही नेत्यांनी युती अधिकृत केली. सोमवार 23 जानेवारी रोजी 93 होता म्हणून तारीख लक्षणीय आहे^rd शिवसेना संस्थापक बाळ ठाकरे यांची जयंती. लोकशाही जिवंत ठेवण्यासाठी दोन्ही पक्ष एकत्र आल्याचे ठाकरे म्हणाले, तर प्रकाश आंबेडकर म्हणाले की, युतीचे कारण राज्यातील परिवर्तनाच्या राजकारणावर परिणाम करणे आहे. बीएमसीच्या निवडणुका तोंडावर आल्याने या युतीच्या शक्यतांबाबत चर्चा होणे आवश्यक आहे.

हेही वाचा: “उद्धव ठाकरेंनी अटक करण्याचा कट रचला, संजय पांडे यांनी मला लक्ष्य केले”: देवेंद्र फडणवीस

“शिवसेना आणि आम्ही ठरवले आहे, आता आम्ही एकत्र घोषणा करायची आहे” या महिन्याच्या सुरुवातीला प्रकाश आंबेडकर यांनी हे विधान केले आणि राजकीय वर्तुळातील अटकळांवर शिक्कामोर्तब केले. गेल्या नोव्हेंबरमध्ये प्रबोधनकार ठाकरे यांच्याशी संबंधित एका कार्यक्रमात उद्धव ठाकरे आणि प्रकाश आंबेडकर एकाच मंचावर दिसले होते. याच कार्यक्रमात ठाकरे यांनी आंबेडकरांना युती करण्याची जाहीर ऑफरही दिली. त्यानंतर दोघेही अनेकदा एकमेकांना भेटले. शिवसेना आणि वंचित बहुजन आघाडीच्या पदाधिकाऱ्यांमध्येही चर्चा सुरू होती. आज युती अधिकृत झाली. आणि या युतीची पहिली कसोटी आगामी बीएमसी निवडणूक असेल.

शिवसेना जितक्या जागा देण्यास तयार आहे, तितक्या जागा स्वीकारण्याची तयारी प्रकाश आंबेडकर यांनी आधीच दर्शवली होती.

हे पण वाचा : कर्नाटक विधानसभा निवडणूक 2023 10 मे रोजी, निकाल 13 मे रोजी

पण सध्याच्या युतीच्या विश्लेषणात जाण्यापूर्वी या दोघांच्या एकत्र येण्यामागचा रंजक इतिहास आपण स्कॅन करून पाहू या.

घटनाकार आणि प्रबोधनकार (संविधानकार आणि प्रबोधक)

हिंदुत्वाच्या बाळासाहेब ठाकरे ब्रँडचा वारसा पुढे नेणारी शिवसेना आणि डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांनी प्रस्थापित केलेली वैचारिक मूल्ये वाहून नेणारी VBA. त्यांची युती अनेकांसाठी आश्चर्यकारक आहे. महाराष्ट्रातील सध्याची राजकीय परिस्थिती पाहता उद्धव ठाकरेंकडे दुसरा पर्याय नाही. पण असे असले तरी शिवशक्ती आणि भीमशक्तीचा प्रयोग हा काही नवीन विचार नाही. असाच प्रयोग शिवसेनेचे संस्थापक बाळासाहेब ठाकरे यांनीही सत्तरच्या दशकात केला होता.

तथापि, दोन भिन्न विचारधारा एकत्र येण्याचा इतिहास आणखी जुना आहे.

उद्धव ठाकरे हे केशव ठाकरे यांचे नातू आहेत आणि प्रकाश आंबेडकर हे डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांचे नातू आहेत. एक प्रबोधनकार (प्रबोधनकार) आणि दुसरे घाटनाकर (संविधानकार). दोघेही समकालीन आहेत, एकाच कालखंडातील आहेत. दोघेही मुंबईच्या दादरचे. दोघांचे अनेक परस्पर मित्र होते. या दोघांनीही तत्कालीन समाजातील ब्राह्मणी उतरंडाला त्यांच्या कार्यातून आणि लेखनातून आव्हान दिल्याची अनेक उदाहरणे आपल्याला इतिहासात सापडतील.

दादर येथील सार्वजनिक गणेशोत्सवाच्या कार्यक्रमात अस्पृश्यांकडून पूजा करण्यास प्रबोधनकारांचा सक्रिय पाठिंबा असो किंवा प्रबोधनकारांनी सुरू केलेल्या संयुक्त महाराष्ट्र चळवळीला बाबासाहेबांनी दिलेला पाठिंबा असो, प्रबोधनकार ठाकरे आणि बाबासाहेब आंबेडकर या दोघांनाही परस्पर पाठिंबा आणि प्रशंसा दर्शवणारी अनेक उदाहरणे आहेत. इतर

बाळासाहेब ठाकरे यांचा शिवशक्ती-भीमशक्ती प्रयोग

पुढे प्रबोधनकार ठाकरे यांचे सुपुत्र बाळासाहेब ठाकरे यांनी शिवसेनेची स्थापना केल्यानंतरही शिवशक्ती आणि भीमशक्तीचे प्रयोग राबविण्याचे प्रयत्न झाले. 1970 मध्ये, प्रजा समाजवादी पक्षाशी युती तुटल्यानंतर, शिवसेनेने रिपब्लिकन पक्षाच्या रा सु गवई गटाशी युती केली. मात्र दलित पँथर्सचा उदय झाल्यानंतर दलित पँथर्स आणि शिवसेना यांच्यातील वाद वाढू लागला. 1987-88 मध्ये डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांनी लिहिलेल्या रिडल्स इन हिंदूइझम या पुस्तकावरून वाद निर्माण झाला होता. त्यातही दलित पँथर्स आणि शिवसेनेने एकमेकांवर कुरघोडी केली. मात्र बाळासाहेब ठाकरे एक पाऊल मागे गेले आणि वाद मिटला. त्यानंतर सेनेच्या मार्मिक या मासिकातील लेखात बाळासाहेबांनी आता वाद संपला आहे, बोलूया, असा सलोख्याचा पवित्रा घेतला.

हे पण वाचा : कर्नाटक निवडणूक 2023: 28 जागा जिथे भाजपने 10,000 पेक्षा कमी मतांनी काँग्रेसविरुद्ध विजय मिळवला होता

पण शिवशक्ती आणि भीमशक्तीचा सर्वाधिक स्मरणात राहणारा आणि बहुचर्चित प्रयोग 2011 मध्ये शिवसेना आणि रामदास आठवले यांच्यात युती झाला तेव्हा झाला. रामदास आठवले आता भाजपसोबत आहेत.पण प्रकाश आंबेडकर आणि उद्धव ठाकरे यांचा हा प्रयोग पुन्हा यशस्वी होणार का? हा प्रश्न आहे.

इतिहास झाला, आता वास्तव.

निवडणुकीतील शिवसेनेची कामगिरी माहीत आहेच पण वंचित बहुजन आघाडीचे काय?

2018 मध्ये पक्षाच्या स्थापनेनंतर प्रकाश आंबेडकर यांच्या नेतृत्वाखाली उमेदवारांनी 2 महत्त्वाच्या निवडणुका लढवल्या. 2019 च्या लोकसभा निवडणुका आणि महाराष्ट्र विधानसभा निवडणुका. पहिल्याच लोकसभा निवडणुकीत उमेदवाराने चांगली कामगिरी केली. या निवडणुकीत आंबेडकरांनी ओवेसींच्या एआयएमआयएमशी हातमिळवणी केली होती. विदर्भ आणि मराठवाड्यातील अनेक जागांवर पक्षाला लाखोंच्या संख्येने मते मिळाली. या निवडणुकीत वंचित यांना एकूण 50 लाख मते मिळाली आणि मतांची टक्केवारी 4.57% होती. एआयएमआयएमसोबतची युती विधानसभेत टिकली नसली तरी मुंबईतील अनेक जागांवर व्हीबीएला मनसेपेक्षा जास्त किंवा बरोबरीची मते मिळाल्याचे दिसते.

कुलाबा: 2.82%, वरळी: 5.9%, मुंबादेवी: 1.18%, सायन कोळीवाडा: 8.9%, घाटकोपर पूर्व 8.27%, वांद्रे पूर्व: 2.3% इ.

इतर पक्षांच्या तुलनेत ही मतसंख्या खूपच कमी असली, तरी शिंदे यांच्या बंडखोरीनंतर शिवसेनेत फूट पडल्याने निर्माण झालेली पोकळी पाहता ठाकरे आता छोट्या पण महत्त्वाच्या व्होटबँकेकडे डोळे लावून बसलेले दिसत आहेत. या पार्श्‍वभूमीवर आदित्य ठाकरे यांनी बिहारचे तेजस्वी यादव यांची भेट मुंबईतील उत्तर भारतीय मतदारांना डोळ्यासमोर ठेवूनच केल्याचे दिसते.

पण मग महाविकास आघाडीचे काय?

हा प्रश्न साहजिकच आहे. शिवसेना, काँग्रेस आणि राष्ट्रवादी काँग्रेससह यापूर्वीच महाविकास आघाडीचा भाग आहे. आजच्या पत्रकार परिषदेत याबाबत विचारले असता उद्धव ठाकरे यांनी सकारात्मक संकेत दिले. VBA हा MVA चा भाग व्हावा यासाठी तो उत्सुक आहे. 2019 च्या लोकसभा निवडणुकीत, व्हीबीएने काँग्रेस-राष्ट्रवादी आघाडीला तब्बल 11 जागांवर पराभव पत्करावा लागला, तर त्याच वर्षी विधानसभा निवडणुकीत 25 जागांवर युतीची शक्यता कमी झाली. शिवाय, आंबेडकरांची आतापर्यंतची भूमिका राष्ट्रवादीविरोधी आणि पवारविरोधी होती. जरी तो आता मार्ग सुधारण्यास तयार आहे. काँग्रेस आणि राष्ट्रवादी काँग्रेस या विचारात आहेत की नाही हे अद्याप स्पष्ट झालेले नाही.

“प्रकाश आंबेडकर यांच्या शिवसेनेसोबतच्या युतीचे आम्ही पूर्णपणे स्वागत करतो, आरएसएस आणि भाजपच्या विचारसरणीच्या विरोधात असलेल्या लोकांसाठी हे स्वागतार्ह पाऊल आहे, ज्याला महाराष्ट्रातील जनता नक्कीच मान्यता देईल”, असे एमपीसीसीचे कार्याध्यक्ष चरणसिंग सप्रा म्हणाले. एचडब्ल्यू न्यूजशी बोलताना

दरम्यान, राष्ट्रवादीच्या नेत्या विद्या यांनी एचडब्ल्यू न्यूजशी बोलताना सांगितले की, “आमच्या विचारधारा भिन्न असल्या तरी राष्ट्रवादी आणि शिवसेनेला एकत्र आणणे ही शरद पवारांची मोठी खेळी होती. पण आता आपल्या राज्यातील राजकीय परिस्थिती पाहिल्यावर भाजप आणि आरएसएसच्या विरोधात विरोधकांना एकत्र यावे लागेल.”

आता बरेच प्रश्न आहेत. जर फक्त सेनेशी युती झाली तर शिवसेना काँग्रेस, राष्ट्रवादीच्या विरोधात बीएमसीसाठी वंचित यांचा उमेदवार उभा करणार का? हा देखील एक प्रश्न आहे. MVA बरोबर युती झाली, तर ज्या जागांवर VBA आणि काँग्रेस यांच्यात थेट लढत आहे, त्या जागांवर विशेषत: विदर्भात काय होणार?

असे अनेक प्रश्न लष्करासमोर आहेत.

त्यामुळे उद्धव ठाकरेंच्या या युतीच्या वाटचालीला अंडाशेल्सवर चाल म्हणायला हवे.

दुसरीकडे, एकनाथ शिंदे यांनीही ठाकरेंच्या आधीही शिवशक्ती-भीमशक्तीचे प्रयोग केले आहेत. या महिन्याच्या सुरुवातीला त्यांनी पीपल्स रिपब्लिकन पक्षाचे प्रमुख जोगेंद्र कवाडे यांच्याशी युती करण्याची घोषणा केली. त्यामुळे या 2 भीमशक्ती-शिवशक्तीचा कोणता प्रयोग यशस्वी ठरतो हे पाहणे महत्त्वाचे ठरणार आहे.