अमर जवान ज्योती, 'भाडोत्री' टॅग आणि ग्रूविंग नेव्ही कंटीजंट

शुक्रवारी सकाळी वृत्तसंस्था एएनआयने भारतीय लष्कराच्या एका अधिकाऱ्याचा हवाला देऊन वृत्त दिले की ५० वर्षांपासून तेवत असलेली अमर जवान ज्योतीची ‘शाश्वत’ ज्योत विझवली जाईल आणि 21 जानेवारी रोजी राष्ट्रीय युद्ध स्मारकात ज्योतीमध्ये विलीन होईल. .

“इंडिया गेटवरील अमर जवान ज्योती विझवली जाईल आणि शुक्रवारी एका समारंभात नॅशनल वॉर मेमोरियलमध्ये ज्योतीमध्ये विलीन होईल,” असे अधिकाऱ्याने सांगितले.

अहवालानुसार समारंभाचे अध्यक्षपद एकात्मिक संरक्षण कर्मचारी प्रमुख एअर मार्शल बलभद्र राधा कृष्ण होते.

अमर जवान ज्योती म्हणजे काय?

अमर जवान ज्योती, असे शिथिल भाषांतर अमर सैनिकाची ज्योत, 1971 च्या भारत-पाकिस्तान युद्धानंतर युद्धादरम्यान मरण पावलेल्या भारतीय सशस्त्र दलातील शहीद आणि अज्ञात सैनिकांच्या स्मरणार्थ बांधलेले भारतीय स्मारक आहे. अमर जवान ज्योतीमध्ये संगमरवरी पीठ आहे ज्यावर एक स्मारक आहे. “अमर जवान” (अमर सैनिक) हे सेनोटाफच्या चारही बाजूंनी सोन्याने लिहीलेले आहे आणि वर, एक L1A1 सेल्फ-लोडिंग रायफल त्याच्या बॅरलवर अज्ञात सैनिकाचे हेल्मेटसह उभी आहे. पीठ चार कलशांनी बांधलेले आहे, त्यापैकी एक सतत जळणारी ज्योत धारण करतो.

स्मारक दोन ठिकाणी आहे. पहिले डिसेंबर १९७१ मध्ये बांधले गेले आणि १९७२ मध्ये इंदिरा गांधी यांनी नवी दिल्लीतील राजपथ येथे इंडिया गेटखाली उद्घाटन केले आणि दुसरे भारतीय सशस्त्र दलातील सर्व ज्ञात हुतात्म्यांना (स्वातंत्र्योत्तर) त्यांच्या नावांसह सन्मानित करण्यासाठी राष्ट्रीय युद्ध स्मारक अंतर्गत स्थापित केले गेले. ‘सुवर्ण अक्षरात’ लिहिले आहे. फेब्रुवारी 2019 मध्ये पूर्ण झाले आणि 25 फेब्रुवारी रोजी नरेंद्र मोदी यांच्या हस्ते जवान “अमर जवान ज्योती” च्या चिरंतन ज्योत प्रज्वलित करून उद्घाटन करण्यात आले.

पहिल्या महायुद्धात शहीद झालेल्या ब्रिटिश भारतीय सैन्याच्या सैनिकांच्या स्मरणार्थ इंग्रजांनी इंडिया गेट बांधले होते.

1972 पासून, दरवर्षी प्रजासत्ताक दिनी (प्रजासत्ताक दिनाच्या परेडपूर्वी) राष्ट्रपती, पंतप्रधान, हवाई दल प्रमुख, नौदल प्रमुख, लष्करप्रमुख आणि मान्यवरांना स्थान देण्याची प्रथा होती. अमर जवान ज्योतीवर पुष्पहार अर्पण करून मृत आणि अज्ञात सैनिकांना श्रद्धांजली वाहिली

निर्णयावरून वाद

ही बातमी समोर आल्यानंतर विरोधी पक्ष, पत्रकार आणि इतिहासकारांनी सरकारच्या या निर्णयावर प्रश्नचिन्ह उपस्थित केले.

या निर्णयावर आक्षेप घेत काँग्रेस नेते राहुल गांधी यांनी हिंदीत ट्विट केले: “आमच्या शूर सैनिकांसाठी जळत असलेली अमर ज्योत आज विझली जाईल ही अत्यंत दुःखाची बाब आहे. काही लोक देशभक्ती आणि त्याग समजू शकत नाहीत – हरकत नाही… आम्ही पुन्हा एकदा आमच्या सैनिकांसाठी अमर जवान ज्योती पेटवू!

हे पण वाचा : 2019 मध्ये 'सर्व चोर मोदी' या टिप्पणीसाठी काँग्रेस नेते राहुल गांधी यांना सुरत न्यायालयाने दोषी ठरवले आहे.

ज्येष्ठ पत्रकार बरखा दत्त यांनी इंडिया गेटवरील अमर जवान ज्योतीला “राष्ट्राच्या हृदयातील कोपऱ्यांपैकी एक” संबोधले: “राष्ट्राच्या हृदयात कोपरे असतात. #AmarJawanJyoti एक आहे. तुम्ही तोडू नका. दुसर्‍यासाठी जागा बनवण्यासाठी तुमच्या हृदयाचा तुकडा, तुम्ही फक्त आणखी जागा बनवता. ज्योतीशिवाय इंडिया गेटची कल्पना करणे वाईट आहे.”

सरकारने जारी केलेले स्पष्टीकरण

तीक्ष्ण टीका दरम्यान, सरकारने सांगितले की “खूप चुकीची माहिती” प्रसारित होत आहे.

“अमर जवान ज्योतीची ज्योत विझवली जात नाही. ती राष्ट्रीय युद्ध स्मारकाच्या ज्योतीमध्ये विलीन केली जात आहे. अमर जवान ज्योती येथील ज्योतीने 1971 च्या शहीदांना आदरांजली वाहिली हे पाहणे खूप विचित्र होते. युद्धे, परंतु त्यांची नावे तेथे उपस्थित नाहीत,” सरकारी सूत्रांनी सांगितले.

इंडिया गेटवर कोरलेली नावे ही अशी आहेत ज्यांनी पहिले महायुद्ध आणि अँग्लो अफगाण युद्धात ब्रिटीशांसाठी लढा दिला होता, असे सरकारने म्हटले आहे, “आमच्या वसाहतवादी भूतकाळाचे प्रतीक” आहे.

1971 च्या युद्धासह स्वातंत्र्यानंतरच्या युद्धात शहीद झालेल्या भारतीय सैनिकांची नावे राष्ट्रीय युद्ध स्मारकावर कोरलेली आहेत असा युक्तिवाद सूत्रांनी केला. ते म्हणाले, “तिथे शहीदांना श्रद्धांजली वाहणारी ज्योत असणे ही खरी श्रद्धांजली आहे.”

सरकारच्या या हालचालीवर टीका करणाऱ्या विरोधी पक्षांच्या नेत्यांना लक्ष्य करत सरकारी सूत्रांनी सांगितले की, “ज्या लोकांनी 7 दशके राष्ट्रीय युद्ध स्मारक बनवले नाही ते लोक आता कायमस्वरूपी आणि योग्य श्रद्धांजली वाहताना ओरड करत आहेत हे विडंबन आहे. आमचे शहीद”

अमर जवान ज्योतीची ज्योत विझलेली नाही. नॅशनल वॉर मेमोरियल येथे ज्योतीमध्ये विलीन केले जात आहे. अमर जवान ज्योतीच्या ज्योतीने 1971 आणि इतर युद्धातील शहीदांना श्रद्धांजली वाहिली हे पाहणे एक विचित्र गोष्ट होती परंतु त्यांची नावे तेथे उपस्थित नाहीत: भारत सरकारचे सूत्र

— ANI (@ANI) 21 जानेवारी 2022

‘भाडोत्री’ की सैनिक?

शुक्रवारी एका छोट्या समारंभात, इंडिया गेटवरील अमर जवान ज्योतीचा काही भाग घेऊन तो इंडिया गेटपासून दगडफेक दूर असलेल्या राष्ट्रीय युद्ध स्मारकात ज्योतीमध्ये विलीन करण्यात आला.

पहिल्या महायुद्धात आणि अँग्लो अफगाण युद्धात इंग्रजांसाठी लढलेल्या भारतीय सैनिकांच्या इंडिया गेटवर लिहिलेल्या नावांचे वर्गीकरण करणारे सरकारी सूत्रांनी दिलेल्या निवेदनानंतर, “आमच्या वसाहतवादी भूतकाळाचे प्रतीक” म्हणून सोशल मीडियावर आणखी एक लढाई भडकली. ब्रिटिश भारतीय सैन्यातील सैनिकांसाठी ‘भाडोत्री’ शब्दाचा वापर. भाडोत्री हा एक व्यावसायिक सैनिक आहे जो परदेशी सैन्याने भाड्याने घेतला आहे. दिग्गजांच्या एका भागाने, सरकारी निर्णयाचे समर्थन करताना, ब्रिटिश भारतीय सैन्याच्या बॅनरखाली लढलेले सैनिक ‘भाडोत्री’ होते.

मेजर जनरल जीडी बक्षी (निवृत्त) आणि कर्नल डीपीके पिल्लई (निवृत्त, शौर्य चक्र पुरस्कारप्राप्त) यांनी या निर्णयाचे समर्थन करण्यासाठी वादग्रस्त विधाने केली.

नौदलाची तुकडी बी-ट्यून्सकडे जात आहे

यंदाच्या प्रजासत्ताक दिनाच्या समारंभात, भारतीय नौदल, लष्कराच्या तुकड्यांचे अनेक व्हिडिओ आणि चित्रे ऑनलाइन शेअर करण्यात आली आहेत. त्यापैकी एक इंटरनेटवर व्हायरल होत आहे आणि त्याने लोकांमध्ये तसेच दिग्गजांमध्ये फूट पाडली आहे.

पीटीआयचे पत्रकार अरुण शर्मा यांनी घेतलेल्या व्हिडिओमध्ये भारतीय नौदलाची तुकडी बॉलीवूडच्या गाण्यांवर मोठ्या आवेशात आणि उत्साहाने नाचत असल्याचे दाखवले आहे. गणवेशातील पुरुष दिल्लीच्या कडाक्याच्या थंडीत त्यांच्या रायफल टॅप करताना आणि ती गाणीही गाताना दिसतात. पत्रकार आणि पीटीआयच्या सोशल मीडिया हँडल्सने हे शेअर केले आहे. व्हिडिओने एका आठवड्यात आणखी एक राजकीय स्लगफेस्ट तयार केला ज्यामध्ये सशस्त्र दलांचा समावेश असलेले दोन विवाद पाहिले गेले होते.

विरोधी पक्ष आणि इतर क्षेत्रातील अनेकांनी तरुण सैनिकांचे कौतुक केले असले तरी, टीएमसीच्या महुआ मोईत्रा सारख्या नेत्यांनी जवानांना बॉलीवूडच्या नंबरवर जाताना पाहून “पोटात आजारी” असल्याचा दावा करून राजकीय नाट्य घडवून आणले आहे आणि ती एकटी नाही. . युवक काँग्रेसचे प्रमुख बीव्ही श्रीनिवास यांनीही या व्हिडिओची निंदा केली आहे तर आरजेडीने याला केंद्राने लष्करावर लादलेली लाजीरवाणी असे म्हटले आहे.

एक अनुभवी पीओव्ही

सशस्त्र दलांचा समावेश असलेल्या गेल्या आठवड्यातील विविध घडामोडींचा दृष्टीकोन मिळविण्यासाठी, एचडब्ल्यू न्यूजने लेफ्टनंट जनरल डीएस हुडा (निवृत्त) यांच्याशी संवाद साधला. जनरल हुडा हे भारतीय सैन्याच्या उत्तर कमांडचे माजी जनरल ऑफिसर कमांडिंग-इन-चीफ आहेत आणि सप्टेंबर 2016 मध्ये त्यांनी ‘सर्जिकल स्ट्राइक’चे निरीक्षण केले होते.

“अमर जवान ज्योतीचे विलीनीकरण हा दिग्गजांचा मुद्दा कमी आणि राजकीय मुद्दा जास्त आहे,” जनरल हुडा म्हणाले, “हा पूर्णपणे राजकीय मुद्दा आहे त्यामुळे मी त्यावर भाष्य करणे टाळतो. पण मी म्हणेन की इतर सर्व विधी ज्या पूर्वी इंडिया गेटवर व्हायचे आता युद्धस्मारकावरही घडते, पंतप्रधान सुद्धा आदरांजली वाहतात. दुसरीकडे, इंडिया गेटवर अमर जवान ज्योती गेली 50 वर्षे जळत आहे, ती प्रतीकात्मक बनली आहे. मग स्थलांतर का? तुम्ही त्यावर कोणत्याही प्रकारे टिप्पणी करू इच्छिता, ते स्वाभाविकपणे राजकीय बनते,” जनरल हुड्डा पुढे म्हणाले.

तथापि, काही दिग्गजांनी केलेल्या ‘भाडोत्री’ टिप्पण्यांबद्दल प्रश्न विचारला असता, जनरल हुडा म्हणाले की हे म्हणणे “पूर्णपणे चुकीची” गोष्ट आहे.

“सैनिक त्या दिवसाच्या सरकारसाठी लढतात, जे करणे योग्य आहे. त्यावेळच्या सरकारच्या सूचनांचे पालन केल्यानेच लष्कराला गैर-राजकीय बनते. आपल्या अनेक परंपरा स्वातंत्र्यपूर्व काळापासून घेतल्या गेल्या आहेत. आम्ही मोठ्या प्रमाणावर उत्सव साजरा करतो. आमच्या लढाई सन्मानांची संख्या, जे स्वातंत्र्यपूर्व आहे. ब्रिटिश भारतीय सैन्यात सेवा करणारे अधिकारी आहेत, आणि नंतर ते भारतीय लष्कर झाल्यानंतर 1947-48 चे युद्ध देखील लढले आहे. म्हणून आपण त्या अधिकाऱ्यांना ‘भाडोत्री सैनिक’ म्हणणार आहोत का? ‘?” जनरल हुड्डा यांना विचारले.

आर-डे परेडच्या रिहर्सल दरम्यान नौदलाच्या तुकडीच्या बॉलीवूड गाण्यांवर प्रतिक्रिया व्यक्त करताना, जनरल हुड्डा म्हणाले: “मला वाटते की नौदलाने याबद्दल आधीच स्पष्टीकरण दिले आहे. ती अधिकृत परेड नव्हती आणि हवामान थंड होते. त्यामुळे त्यांनी ते म्हणाले की ते फक्त उबदार ठेवण्याचा प्रयत्न करीत आहेत. आणि मला वाटते की नौदलाने त्यांना सांगितले आहे की हे स्मार्टफोन आणि सोशल मीडियाचे युग आहे त्यामुळे त्यांनी अशा गोष्टींबद्दल सावधगिरी बाळगली पाहिजे. परंतु आपण त्याला असा रंग देऊ नये की काहीतरी अधिकृत केले जात आहे. तिथे. मी अधिकृत परेडचा भाग नव्हतो.”