भारतात सहा महिन्यांत एकही नवीन युनिकॉर्न स्टार्टअप नाही: स्टार्टअप इकोसिस्टमच्या सद्य परिस्थितीबद्दल बोलायचे झाले तर, भारतासह अनेक देशांतील गुंतवणूकदार गेल्या एक वर्षापासून हात बांधलेले दिसतात. सोप्या भाषेत सांगायचे तर, सध्या टेक स्टार्टअप्स कोणत्याही प्रकारच्या नवीन गुंतवणुकीसाठी संघर्ष करत आहेत आणि याला ‘फंडिंग विंटर’ असे नाव देण्यात आले आहे.
लक्षात घेण्यासारखी गोष्ट अशी आहे की अनेक तज्ञांच्या मते, या निधीच्या हिवाळ्यासारख्या परिस्थितीत सुधारणा होण्याऐवजी ते 2023 मध्ये वाढू शकतात. आणि अशी काही उदाहरणे आता भारतातही पाहायला मिळत आहेत.
प्रत्यक्षात बाहेर आले पैशाचे नियंत्रण ते एक अहवाल द्या त्यानुसार, गेल्या 6 महिन्यांत भारतातील कोणत्याही स्टार्टअपने युनिकॉर्नचा दर्जा प्राप्त केलेला नाही. Tracxn ने गोळा केलेल्या आकडेवारीनुसार, हे वर्षानुवर्षे, जवळपास 7 वर्षांनंतर होत आहे!
गोवा स्थित हेल्थ टेक प्लॅटफॉर्म मोल्बिओ डायग्नोस्टिक्स हे सध्या भारतातील नवीनतम युनिकॉर्न स्टार्टअप आहे ज्याने सप्टेंबर 2022 मध्ये टेमासेकच्या नेतृत्वात $85 दशलक्ष निधी मिळवून $1.6 अब्ज मूल्यावर हा दर्जा प्राप्त केला आहे.
हे देखील मनोरंजक बनते कारण फक्त काही 1-2 वर्षांपूर्वी, 2020 आणि 2021 या वर्षांमध्ये, अनेक टेक स्टार्टअप्सना खूप जास्त मूल्यांवर प्रचंड गुंतवणूक मिळत होती. परंतु विशेष म्हणजे, कोविड साथीचा रोग कमी होत असताना आणि जागतिक अर्थव्यवस्था पुन्हा उघडू लागल्याने, स्टार्टअप इकोसिस्टमला जादुई मूल्यमापन आकडेवारीच्या पलीकडे वास्तवाचा सामना करावा लागला आहे.
आलम म्हणजे सन 2021 मध्ये जिथे भारताला जवळपास 46 युनिकॉर्न स्टार्टअप्स मिळाले, 2022 मध्ये हा आकडा केवळ 22 वर आला.
मार्केट इंटेलिजेंस कंपनी Trackxn ने सादर केलेल्या अहवालानुसार, सप्टेंबर 2022 च्या तुलनेत डिसेंबर 2022 मध्ये भारतात युनिकॉर्न स्टार्टअपची संख्या 100 हून अधिक 85 वर आली आहे. त्याची पूर्वीची सध्याची जागतिक आर्थिक परिस्थिती आणि त्यामुळे गुंतवणूकदारांनी निधीपासून दूर ठेवलेले अंतर हे कारण मानले जात आहे.
पूर्वीच्या आणि आताच्या परिस्थितीतील फरक यावरूनही कळू शकतो की अहवालानुसार, भारतीय स्टार्टअप्सनी फेब्रुवारी 2023 मध्ये एकूण गुंतवणूक वाढवली आहे. 809 दशलक्ष डॉलर्सची गुंतवणूक सुरक्षित केली, तर फेब्रुवारी 2022 मध्ये हाच आकडा सुमारे $5.2 अब्ज होता.
तसे, जानेवारी 2016 मध्ये शॉपक्लूजने युनिकॉर्नचा दर्जा प्राप्त केल्यानंतर जवळजवळ दोन वर्षांनी, 2018 मध्ये झोमॅटो युनिकॉर्न स्टार्टअप म्हणून उदयास आला तेव्हा काही वर्षांपूर्वी अशीच परिस्थिती निर्माण झाली होती.
युनिकॉर्न स्टार्टअप म्हणजे काय?
युनिकॉर्नचा दर्जा खाजगी मालकीच्या स्टार्टअप्सना दिला जातो ज्यांचे एकूण मूल्य $1 बिलियन ओलांडले आहे.
बरं, स्टार्टअप इकोसिस्टम नेहमी या युनिकॉर्न स्टेटसला यशाचा मानक मानला जातो की नाही यावर विभागलेला असतो.
